Nhận biết dấu hiệu sốt và phương pháp điều trị kịp thời

Sốt là phản ứng bảo vệ tự nhiên của cơ thể khi bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus hoặc các yếu tố viêm. Tuy nhiên, nếu không được theo dõi và xử trí đúng cách, sốt có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người cao tuổi hoặc người có bệnh lý nền.

Bài viết này sẽ giúp bạn nhận biết sớm các dấu hiệu của sốt, hiểu rõ các nguyên nhân thường gặp và nắm được những phương pháp điều trị sốt hiệu quả, an toàn tại nhà cũng như khi nào cần đến cơ sở y tế để được chăm sóc kịp thời.

1. Thế nào là sốt?

Sốt là tình trạng khi nhiệt độ cơ thể tăng cao hơn mức bình thường, thường do phản ứng của hệ miễn dịch nhằm chống lại nhiễm trùng hoặc các tác nhân gây hại khác. Sốt không phải là một bệnh, mà là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang phản ứng với một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.

Theo các chuyên gia y tế, một người được coi là bị sốt khi nhiệt độ đo ở miệng từ 38°C trở lên. Nhiệt độ đo ở hậu môn hoặc tai thường cao hơn khoảng 0,6°C, trong khi nhiệt độ đo ở trán hoặc da có thể thấp hơn khoảng 0,6°C so với thực tế.

Sốt nhẹ là khi thân nhiệt dao động trong khoảng từ 37,5°C đến 37,9°C. Đây thường là phản ứng sớm hoặc nhẹ của cơ thể và không nhất thiết là dấu hiệu của một bệnh lý nghiêm trọng, nhưng vẫn cần theo dõi để phát hiện kịp thời các diễn tiến bất thường. [2]

Sốt là tình trạng khi nhiệt độ cơ thể tăng cao hơn mức bình thường

2. Nguyên nhân dẫn đến sốt

Sốt là phản ứng tự vệ của cơ thể nhằm đối phó với các tác nhân gây hại. Nhiệt độ tăng lên giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn trong việc tiêu diệt vi khuẩn, virus và các yếu tố có hại khác. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến dẫn đến sốt: [2][3]

• Nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus: Các bệnh như cảm cúm, COVID-19, viêm họng do liên cầu khuẩn, viêm phổi hoặc nhiễm trùng đường tiêu hóa là nguyên nhân hàng đầu gây sốt. Cơ thể tăng nhiệt độ để ngăn chặn sự phát triển của mầm bệnh.
• Nhiễm trùng đường tiêu hóa và tiết niệu: Viêm dạ dày, ngộ độc thực phẩm hoặc viêm đường tiết niệu thường gây sốt kèm theo các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy hoặc tiểu buốt.
• Nhiễm trùng da và mô mềm: Các vết thương hở, viêm da hoặc nhiễm trùng mô dưới da có thể khiến cơ thể phản ứng bằng cách tăng nhiệt độ để hạn chế sự lan rộng của vi khuẩn.
• Phản ứng sau tiêm chủng hoặc do thuốc: Một số loại vắc xin hoặc thuốc có thể gây sốt nhẹ như một phần phản ứng miễn dịch tự nhiên của cơ thể.
• Bệnh tự miễn: Các bệnh như lupus ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạng thấp có thể gây ra tình trạng viêm kéo dài, dẫn đến sốt tái phát nhiều lần.
• Bệnh lý ác tính: Một số loại ung thư, đặc biệt là ung thư máu (như bạch cầu cấp), có thể gây sốt kéo dài do ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và khả năng điều hòa thân nhiệt.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng sốt ở người

3. Các dấu hiệu khi bị sốt

Nhiệt độ cơ thể bình thường dao động quanh mức 37°C. Khi nhiệt độ đo ở miệng từ 37,8°C trở lên, có thể bạn đang bị sốt. Sốt có thể đi kèm với nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và mức độ sốt. Một số dấu hiệu phổ biến bao gồm: [1]

• Đổ mồ hôi nhiều.
• Ớn lạnh, run rẩy.
• Đau đầu, đau nhức cơ bắp.
• Mệt mỏi, suy nhược cơ thể.
• Chán ăn, cáu gắt.
• Mất nước (do sốt kéo dài khiến cơ thể mất nước qua mồ hôi và hô hấp).

Để xác định chính xác tình trạng sốt, nên sử dụng nhiệt kế. Trong đó:

• Nhiệt kế đo ở miệng hoặc hậu môn cho kết quả chính xác nhất.
• Nhiệt kế đo tai và trán tiện lợi nhưng có thể cho kết quả dao động, ít chính xác hơn.
• Với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, đo nhiệt độ ở hậu môn được coi là phương pháp đáng tin cậy nhất.

Bạn có thể đang bị sốt nếu nhiệt độ đo ở miệng đạt từ 37.8°C trở lên

4. Biến chứng nguy hiểm khi sốt

Sốt không chỉ là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý mà nếu không được theo dõi và xử trí đúng cách, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người có bệnh nền. [1][2]

• Co giật do sốt ở trẻ em: Trẻ từ 6 tháng đến 5 tuổi có nguy cơ cao bị co giật khi sốt cao. Tình trạng này xảy ra ở khoảng 2–5% trẻ trong độ tuổi này, với khoảng 1/3 trường hợp có thể tái phát trong vòng 12 tháng. Triệu chứng bao gồm mất ý thức đột ngột, co giật tay chân, mắt trợn ngược hoặc cơ thể cứng đờ. Dù phần lớn trường hợp không để lại di chứng, nhưng vẫn cần được theo dõi y tế cẩn thận.
• Tổn thương cơ quan khi sốt quá cao: Nếu thân nhiệt tăng lên trên 41°C, các cơ quan nội tạng có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Sốt cao kéo dài có thể dẫn đến rối loạn chuyển hóa, mất nước nặng, suy thận, tổn thương gan hoặc thậm chí suy đa cơ quan.
• Làm trầm trọng bệnh lý nền: Ở người cao tuổi hoặc người mắc bệnh mạn tính như tim mạch, hô hấp hoặc suy giảm nhận thức (như sa sút trí tuệ), sốt có thể khiến tình trạng bệnh nặng hơn. Sốt kéo dài làm tăng gánh nặng cho tim và phổi, dẫn đến nguy cơ suy tim, suy hô hấp hoặc tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Trẻ em từ 6 tháng tuổi đến 5 tuổi có nguy cơ cao bị co giật do sốt

5. Làm thế nào để chẩn đoán bệnh nhân bị sốt?

Để xác định một cách chính xác liệu bạn hoặc người thân có đang bị sốt hay không, việc đo thân nhiệt bằng nhiệt kế là phương pháp đáng tin cậy nhất. Hiện nay, có nhiều loại nhiệt kế phổ biến và phù hợp với từng nhóm tuổi khác nhau: [3]

• Nhiệt kế điện tử: Có thể sử dụng để đo ở miệng, nách hoặc hậu môn. Đây là loại phổ biến và dễ sử dụng, phù hợp với cả trẻ em và người lớn.
• Nhiệt kế đo tai (nhiệt kế hồng ngoại): Cho kết quả nhanh, tuy nhiên không nên dùng cho trẻ dưới 6 tháng tuổi vì ống tai chưa phát triển đầy đủ, có thể gây sai lệch kết quả.
• Nhiệt kế đo trán: Tiện lợi, không xâm lấn và cho kết quả nhanh, nhưng độ chính xác có thể thấp hơn so với các phương pháp khác, đặc biệt trong môi trường có nhiệt độ thay đổi.

Lưu ý khi chọn vị trí đo thân nhiệt:

• Đối với trẻ dưới 3 tuổi, đo ở hậu môn là phương pháp chính xác nhất để đánh giá tình trạng sốt.
• Với trẻ lớn và người trưởng thành, có thể đo ở miệng hoặc nách tùy điều kiện sử dụng và khả năng hợp tác.
• Nếu không chắc chắn nên sử dụng loại nhiệt kế nào, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc nhân viên y tế để lựa chọn phương pháp đo phù hợp.[3]

Sử dụng nhiệt kế để đo thân nhiệt là cách chẩn đoán sốt chính xác nhất

6. Điều trị sốt kịp thời và hiệu quả

Việc xử trí sốt đúng cách giúp giảm cảm giác khó chịu, rút ngắn thời gian hồi phục và phòng ngừa biến chứng nghiêm trọng. Tùy theo mức độ sốt, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:[2] [3]

• Nếu sốt nhẹ (dưới 38,3°C): Trong trường hợp này, chưa cần dùng thuốc hạ sốt. Bạn có thể:

• Uống nhiều nước để bù lượng dịch bị mất qua mồ hôi và hơi thở.
• Nghỉ ngơi trong môi trường thoáng mát, tránh mặc quần áo quá dày.
• Lau người hoặc tắm bằng nước ấm (khoảng 36,7°C) để hỗ trợ hạ nhiệt tự nhiên.

• Nếu sốt từ 38,3°C trở lên:

• Có thể sử dụng thuốc hạ sốt không kê đơn như: Paracetamol (acetaminophen), Ibuprofen,Naproxen
• Các thuốc này nên dùng theo liều khuyến cáo của bác sĩ hoặc hướng dẫn trên bao bì, tránh lạm dụng hoặc dùng sai cách có thể gây hại cho gan, thận hoặc dạ dày.

Lưu ý quan trọng: Không được sử dụng aspirin cho trẻ dưới 17 tuổi, do nguy cơ gây hội chứng Reye – một biến chứng hiếm nhưng rất nguy hiểm, có thể ảnh hưởng đến gan và não.

Cẩn trọng: Nếu sốt kéo dài trên 3 – 4 ngày, tăng nhanh hoặc kèm theo các triệu chứng bất thường như khó thở, mất nước, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Sử dụng thuốc hạ sốt không kê đơn (OTC) khi sốt cao hơn 38.3°C

7. Khi nào bạn cần thăm khám sức khỏe khi sốt?

Sốt là phản ứng tự nhiên của cơ thể nhằm chống lại vi khuẩn, virus hoặc các tác nhân gây bệnh. Trong nhiều trường hợp, sốt nhẹ có thể tự hết mà không cần điều trị, đặc biệt nếu người bệnh vẫn ăn uống, sinh hoạt bình thường. Tuy nhiên, nếu sốt kéo dài, tăng cao hoặc đi kèm với các dấu hiệu bất thường, bạn cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và xử lý kịp thời.

Đặc biệt lưu ý khi trẻ sơ sinh bị sốt Đối với trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn chỉnh, nên sốt có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng. Dưới đây là những tình huống bố mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ ngay: [1]

• Trẻ dưới 3 tháng tuổi: Nếu đo nhiệt độ trực tràng từ 38°C trở lên, hãy đưa trẻ đi khám ngay, dù bé vẫn bú tốt hoặc không có biểu hiện khác.
• Trẻ từ 3 đến 6 tháng tuổi: Cần đưa trẻ đi khám nếu:

• Sốt trên 38.9°C
• Trẻ quấy khóc liên tục, cáu gắt hoặc lờ đờ, ít đáp ứng với môi trường xung quanh

• Trẻ từ 7 đến 24 tháng tuổi: Nếu trẻ:

• Sốt trên 38.9°C kéo dài hơn 24 giờ
• Không kèm theo các triệu chứng khác như ho, chảy mũi hoặc tiêu chảy

Việc khám bác sĩ giúp xác định nguyên nhân tiềm ẩn và loại trừ các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng.

Tóm lại, đừng chủ quan với sốt – đặc biệt ở trẻ nhỏ. Việc theo dõi sát và đưa trẻ đi khám đúng lúc sẽ giúp phát hiện sớm bệnh lý nguy hiểm và điều trị kịp thời.

Cần cẩn trọng khi trẻ sơ sinh bị sốt vì hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện

Đối với trẻ em

Nếu trẻ vẫn tỉnh táo, ăn uống tốt, có thể vui chơi và phản ứng nhanh với lời nói của cha mẹ, bạn có thể theo dõi tại nhà, kết hợp chăm sóc và hạ sốt theo hướng dẫn. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, sốt có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng, và cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu có bất kỳ biểu hiện nào sau đây: [1]

• Trẻ lờ đờ, mất tập trung, hoặc ít phản ứng với môi trường xung quanh
• Kích động, cáu gắt bất thường hoặc không kiểm soát được cảm xúc như thường ngày
• Sốt trên 38.9°C kéo dài hơn 3 ngày mà không có dấu hiệu thuyên giảm
• Co giật do sốt kéo dài trên 5 phút hoặc trẻ khó phục hồi sau cơn co giật
• Sốt kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng như đau đầu dữ dội, đau họng nghiêm trọng, đau bụng hoặc tiêu chảy kéo dài
• Trẻ bị sốt sau khi bị bỏ quên trong ô tô đóng kín, nóng bức – đây là tình huống cấp cứu khẩn cấp cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức để tránh nguy cơ tổn thương não và sốc nhiệt

Việc theo dõi sát biểu hiện của trẻ và không chủ quan với các dấu hiệu bất thường sẽ giúp phòng tránh các biến chứng nghiêm trọng liên quan đến sốt.

Cần đưa trẻ đi khám ngay khi trẻ lờ đờ, mất tập trung, không phản ứng với môi trường xung quanh

Đối với người lớn

Ở người trưởng thành, sốt nhẹ có thể là phản ứng bình thường của cơ thể trước nhiễm trùng hoặc căng thẳng. Tuy nhiên, nếu nhiệt độ cơ thể lên đến 39.4°C trở lên, bạn nên đến cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra. Ngoài ra, bạn cần đi khám ngay lập tức nếu sốt đi kèm với các dấu hiệu nguy hiểm sau:

• Đau đầu dữ dội kèm cứng cổ, khó nghiêng đầu hoặc xoay cổ – có thể là dấu hiệu cảnh báo viêm màng não.
• Phát ban lạ, đặc biệt nếu phát ban không mờ đi khi ấn vào da, vì có thể liên quan đến nhiễm trùng huyết hoặc các tình trạng nghiêm trọng khác.
• Rối loạn ý thức, mất định hướng, nói lắp, hoặc hành vi thay đổi bất thường – dấu hiệu ảnh hưởng đến hệ thần kinh.
• Khó thở, thở dốc, đau tức ngực hoặc tim đập nhanh, có thể cảnh báo tình trạng viêm phổi, nhiễm trùng toàn thân hoặc biến chứng tim mạch.
• Nôn ói liên tục hoặc tiêu chảy kéo dài, dẫn đến mất nước, chóng mặt, tụt huyết áp.
• Đau bụng dữ dội, tiểu buốt, tiểu ra máu – có thể liên quan đến nhiễm trùng tiết niệu hoặc bệnh lý ổ bụng.
• Sốt kéo dài trên 3 ngày không rõ nguyên nhân, dù đã dùng thuốc hạ sốt, cần được đánh giá kỹ để loại trừ nhiễm trùng nặng, lao, hoặc bệnh hệ thống.

Sốt ở người lớn không nên coi nhẹ, đặc biệt khi kèm theo triệu chứng bất thường. Việc đi khám đúng lúc có thể giúp phát hiện sớm các bệnh lý nguy hiểm và tránh biến chứng.

Người trưởng thành nên đi khám nếu nhiệt độ cơ thể trên 39.4°C

Hy vọng những thông tin trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về các dấu hiệu cảnh báo và thời điểm cần thăm khám khi bị sốt, cũng như cách xử trí phù hợp ở từng độ tuổi. Sốt là một phản ứng tự nhiên, nhưng đôi khi cũng có thể là biểu hiện của những vấn đề nghiêm trọng nếu không được theo dõi và xử lý đúng cách.

Hãy luôn lắng nghe cơ thể, quan tâm đến sức khỏe của bản thân và các thành viên trong gia đình. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự trợ giúp y tế khi thấy có dấu hiệu bất thường – đó chính là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe và phòng ngừa rủi ro một cách chủ động.

Nguồn tham khảo: 

1. Fever: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/fever/symptoms-causes/syc-20352759 (Truy cập ngày: 30/03/2025)
2. Fever: https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/10880-fever (Truy cập ngày: 30/03/2025)
3. Fever: https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/fever (Truy cập ngày: 30/03/2025)

Powered by Froala Editor