Dấu hiệu khi bị khó tiêu và khó tiêu chức năng, phương pháp điều trị và phòng ngừa

Bạn có thường xuyên cảm thấy khó chịu với các triệu chứng như đau bụng, đầy hơi,  khó tiêu? Đó có thể là dấu hiệu của chứng khó tiêu. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận  diện 7 dấu hiệu thường gặp, đồng thời cung cấp các phương pháp điều trị và phòng  ngừa hiệu quả. 

Khó tiêu là tình trạng gì? 

Khó tiêu (tên y học là dyspepsia) là tình trạng đau hoặc cảm giác khó chịu xuất hiện  sau khi ăn, trong quá trình dạ dày tiêu hóa thức ăn. Đây không phải là một bệnh lý  cụ thể mà là tập hợp các triệu chứng liên quan đến rối loạn tiêu hóa. Người bị khó  tiêu thường cảm thấy đầy bụng, nóng rát vùng thượng vị, buồn nôn, ợ hơi hoặc  nhanh no dù chỉ ăn một lượng nhỏ thức ăn. [1] 

Tình trạng này có thể xảy ra thoáng qua do ăn quá nhanh, ăn thực phẩm khó tiêu  hoặc do căng thẳng. Một số trường hợp không tìm thấy nguyên nhân rõ ràng dù đã  thăm khám kỹ lưỡng, được gọi là khó tiêu chức năng - một dạng rối loạn tiêu hóa  mạn tính khá phổ biến hiện nay. Trong y học, “chức năng” dùng để chỉ những rối  loạn về hoạt động của cơ quan mà không kèm tổn thương thực thể, viêm loét hay  khối u. [7] 

Dựa trên biểu hiện lâm sàng và tính chất triệu chứng, khó tiêu chức năng được  phân thành hai thể chính: [7] 

● Hội chứng đau thượng vị (Epigastric Pain Syndrome - EPS): Đặc trưng  bởi cảm giác đau hoặc nóng rát ở vùng thượng vị (ngay dưới xương ức), có  thể xuất hiện bất kỳ lúc nào và không nhất thiết liên quan đến bữa ăn. 

● Hội chứng khó chịu sau ăn (Postprandial Distress Syndrome - PDS): Biểu hiện bằng cảm giác no sớm (ăn ít nhưng đã no), đầy bụng, chướng hơi  hoặc đau bụng ngay sau khi ăn, kéo dài và gây khó chịu sau bữa ăn. 

Một số người bệnh có thể xuất hiện đồng thời cả hai nhóm triệu chứng trên, khiến  việc chẩn đoán và điều trị trở nên phức tạp hơn. 

Tuy nhiên, nếu khó tiêu diễn ra thường xuyên đây có thể là dấu hiệu cảnh báo các  bệnh lý nghiêm trọng hơn về đường tiêu hóa như viêm loét dạ dày, trào ngược axit  hoặc rối loạn chức năng tiêu hóa. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu khó tiêu sẽ giúp  bạn chủ động hơn trong việc điều chỉnh thói quen ăn uống, sinh hoạt và tìm đến sự tư vấn y tế khi cần thiết. [2] 

Khó tiêu là một nhóm các triệu chứng xảy ra khi hệ tiêu hóa không hoạt động đúng cách 

Dấu hiệu khó tiêu phổ biến 

Dấu hiệu chung của chứng khó tiêu 

Khó tiêu là một rối loạn tiêu hóa thường gặp, đặc trưng bởi cảm giác đau hoặc khó  chịu ở vùng bụng trên, xuất hiện trong hoặc sau bữa ăn. Về mặt lâm sàng, đây là giai đoạn dạ dày đang xử lý thức ăn (còn gọi là thời kỳ sau ăn). Mặc dù triệu  chứng có thể khác nhau giữa các cá nhân, nhưng các chuyên gia tiêu hóa đã xác  định một số dấu hiệu điển hình giúp nhận diện tình trạng khó tiêu một cách rõ ràng và chính xác hơn. [5] 

Đau vùng thượng vị 

Đau vùng thượng vị là dấu hiệu đặc trưng và thường gặp nhất của chứng khó tiêu.  Cơn đau xuất hiện ở vùng bụng trên, ngay dưới xương ức (tương ứng với vị trí của  dạ dày).  

Người bệnh có thể cảm thấy đau âm ỉ, đau tức hoặc cảm giác lâm râm khó chịu,  nhất là sau khi ăn. Nguyên nhân thường liên quan đến hoạt động co bóp hoặc tăng  tiết axit trong dạ dày, khiến niêm mạc bị kích thích. [5] 

Nóng rát thượng vị 

Cảm giác nóng rát ở vùng thượng vị (tức vùng bụng trên, giữa ngực và rốn) là biểu  hiện thường gặp khi dạ dày tăng tiết axit hoặc khi lớp niêm mạc bị tổn thương.  Người bệnh thường mô tả cảm giác này như lửa đốt lan từ dạ dày lên ngực, đôi khi  kèm theo ợ nóng hoặc trào ngược.  

Nóng rát có thể xuất hiện ngay sau bữa ăn hoặc khi nằm xuống, đặc biệt là sau khi  dùng các thực phẩm có tính axit, nhiều dầu mỡ hoặc cay nóng. Tình trạng kéo dài  có thể là cảnh báo cho các rối loạn tiêu hóa như viêm dạ dày hoặc trào ngược dạ dày, thực quản. [5] 

No sớm hoặc no kéo dài 

Triệu chứng này biểu hiện qua hai dạng: Cảm giác no xuất hiện chỉ sau vài miếng ăn  (no sớm), hoặc cảm giác no kéo dài hàng giờ sau bữa ăn dù đã tiêu thụ lượng thức  ăn không nhiều. Cả hai đều cho thấy chức năng tiêu hóa của dạ dày đang bị rối  loạn, đặc biệt là ở khâu co bóp và làm rỗng dạ dày. 

Tình trạng no sớm khiến người bệnh khó ăn đủ khẩu phần, lâu dần có thể dẫn đến  thiếu hụt dinh dưỡng. Trong khi đó, cảm giác no kéo dài thường đi kèm với đầy  bụng, khó chịu hoặc buồn nôn gây ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt hàng ngày. No  sớm hoặc no kéo dài là dấu hiệu quan trọng trong chẩn đoán chứng khó tiêu chức  năng và không nên bỏ qua nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên. [5] 

No sớm hoặc no kéo dài thường là dấu hiệu của chứng khó tiêu chức năng 

Những dấu hiệu khó tiêu khác 

Bên cạnh các triệu chứng điển hình như đau hoặc nóng rát vùng thượng vị, cảm  giác no sớm hoặc no kéo dài, người bị khó tiêu còn có thể gặp nhiều biểu hiện đi  kèm khác. Những triệu chứng này có thể xuất hiện riêng lẻ hoặc đồng thời với các  dấu hiệu chính, bao gồm: [5] 

● Đầy hơi, chướng bụng 

● Buồn nôn 

● Ợ hơi, ợ chua 

● Trào ngược thức ăn hoặc chất lỏng từ dạ dày lên miệng 

● Trào ngược axit 

● Ợ nóng (heartburn) 

Mặc dù những triệu chứng này thường liên quan đến chứng khó tiêu, chúng cũng có  thể là biểu hiện của các rối loạn tiêu hóa khác, như hội chứng trào ngược dạ dày - thực quản (GERD) hoặc rối loạn vận động dạ dày. 

Lưu ý quan trọng: Trong một số trường hợp, cơn đau do nhồi máu cơ tim có thể bị nhầm lẫn với triệu chứng khó tiêu. Nếu cảm giác khó tiêu đi kèm với các dấu hiệu như vã mồ hôi, khó thở hoặc cảm giác bó chặt, đè nặng ở vùng bụng trên,  người bệnh cần được đưa đi cấp cứu ngay lập tức.

Dấu hiệu đặc trưng của khó tiêu chức năng 

Khó tiêu chức năng là một dạng rối loạn tiêu hóa mạn tính, gây ra các triệu chứng ở vùng bụng trên (vùng thượng vị) nhưng không phát hiện được tổn thương thực thể khi thăm khám và xét nghiệm. Triệu chứng có thể nhẹ và thoáng qua hoặc kéo dài,  tái phát nhiều lần, ảnh hưởng rõ rệt đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống. 

Triệu chứng của khó tiêu chức năng gồm: [6] 

● Đau hoặc nóng rát vùng thượng vị. 

● Cảm giác đầy bụng hoặc no nhanh bất thường. 

● Chướng bụng, đầy hơi. 

● Ợ hơi, ợ chua. 

● Buồn nôn. 

● Ợ nóng. 

Lưu ý: Nôn ói nhiều và kéo dài không phải là triệu chứng điển hình của khó tiêu chức  năng. Khi gặp tình trạng này, bác sĩ sẽ xem xét chỉ định các xét nghiệm chuyên sâu  nhằm loại trừ những bệnh lý tiêu hóa hoặc ngoài tiêu hóa có biểu hiện tương tự. Cần  nhấn mạnh rằng, biểu hiện lâm sàng của khó tiêu chức năng rất đa dạng; khoảng một  phần ba bệnh nhân đồng thời xuất hiện cả hội chứng đau thượng vị (Epigastric Pain  Syndrome - EPS) và hội chứng khó chịu sau ăn (Postprandial Distress Syndrome - PDS). Sự chồng lấn triệu chứng này có thể làm quá trình chẩn đoán và xây dựng phác  đồ điều trị trở nên phức tạp hơn. [6]

Phương pháp điều trị chứng khó tiêu Phương pháp điều trị chứng khó tiêu 

Khó tiêu là tình trạng gây cảm giác đầy bụng, nóng rát vùng thượng vị hoặc chướng  hơi sau ăn. Mặc dù đa phần các trường hợp chỉ diễn ra tạm thời và có thể cải thiện  tại nhà, một số trường hợp mạn tính cần đến sự can thiệp y khoa. 

Cách giảm triệu chứng khó tiêu tại nhà: [2] 

• Uống nước từ từ: Nước giúp làm dịu niêm mạc thực quản, đặc biệt hữu ích  khi có tình trạng trào ngược axit. Đồng thời, nó hỗ trợ quá trình vận chuyển  thức ăn trong đường tiêu hóa.  
• Sử dụng thuốc kháng axit không kê đơn: Các thuốc kháng axit không kê  đơn có khả năng trung hòa lượng axit dư thừa trong dạ dày, từ đó nhanh  chóng làm giảm các triệu chứng như nóng rát và đầy bụng.  
• Tránh nằm ngay sau bữa ăn: Các chuyên gia y tế khuyến cáo rằng, nên duy  trì tư thế ngồi thẳng hoặc đi bộ nhẹ nhàng trong khoảng 30 phút sau bữa ăn  để hỗ trợ quá trình tiêu hóa và giảm nguy cơ trào ngược. 
• Thay đổi thói quen ăn uống: Ăn quá nhanh khiến dạ dày không có đủ thời  gian để xử lý hiệu quả thức ăn, dẫn đến tình trạng đầy hơi và khó tiêu.  
• Tránh các thực phẩm gây khó tiêu: Các thực phẩm giàu chất béo, đồ ăn  cay nóng, các chất kích thích như caffein và đồ uống có gas thường là những  yếu tố chính gây ra chứng khó tiêu. 
• Các phương pháp điều trị y khoa: [2] 
• Thuốc ức chế axit dạ dày kê đơn: Những loại thuốc này được chỉ định để giảm lượng axit sản sinh trong dạ dày - yếu tố chính gây kích ứng và tổn  thương niêm mạc tiêu hóa.  
• Thuốc điều hòa nhu động ruột: Được sử dụng trong trường hợp hệ tiêu  hóa hoạt động chậm, giúp tăng tốc quá trình làm rỗng dạ dày và giảm cảm  giác đầy bụng, chướng hơi. 
• Kháng sinh: Trong một số trường hợp, khó tiêu mạn tính có liên quan đến vi  khuẩn Helicobacter pylori hoặc tình trạng tăng sinh vi khuẩn ở ruột non  (SIBO). Lúc này, bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ kháng sinh phù hợp. 

Ngoài thuốc, người bệnh cần điều chỉnh chế độ ăn uống, giảm stress và tránh các yếu tố kích thích như rượu, cà phê, thuốc lá để hỗ trợ hiệu quả điều trị lâu dài. 

Phương pháp điều trị chứng khó tiêu chức năng

Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị dứt điểm chứng khó tiêu chức năng. Tuy  nhiên, đa số người bệnh có thể kiểm soát triệu chứng hiệu quả nếu kết hợp thay đổi  lối sống, điều chỉnh chế độ ăn, hỗ trợ tâm lý và dùng thuốc theo hướng dẫn của bác  sĩ. Phác đồ điều trị thường được cá nhân hóa dựa trên đặc điểm triệu chứng và yếu  tố đi kèm của từng người. 

Phương pháp điều trị chứng khó tiêu chức năng gồm: [6] 

• Thay đổi lối sống: Giữ cân nặng hợp lý, tránh ăn sát giờ ngủ, hạn chế tối đa  rượu, cà phê và thuốc lá. Hoạt động thể chất vừa phải như đi bộ nhanh hoặc  đạp xe nhẹ giúp tăng cường nhu động tiêu hóa và giảm khó chịu sau bữa ăn. 
• Điều chỉnh chế độ ăn: Chia nhỏ bữa ăn để giảm áp lực lên dạ dày. Tránh  thực phẩm giàu chất béo, món cay, đồ uống có gas, cà phê và trái cây chua.  Không nên loại bỏ toàn bộ nhóm thực phẩm nếu chưa có hướng dẫn của bác  sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng. [4] 
• Hỗ trợ tâm lý: Các phương pháp như trị liệu nhận thức - hành vi (CBT), thôi  miên hướng ruột hoặc trị liệu liên nhân cách giúp giảm nhạy cảm của hệ thần  kinh ruột, từ đó giảm mức độ đau và khó chịu. 
• Sàng lọc và điều trị rối loạn ăn uống: Nếu có biểu hiện sợ ăn, kiêng khem  quá mức hoặc gây nôn sau ăn, cần được tầm soát và điều trị sớm để bảo vệ sức khỏe đường tiêu hóa. 
• Hướng hỗ trợ mới: Thực phẩm bảo vệ sức khỏe giúp kích thích cơ thể tăng  tiết enzym tiêu hóa nội sinh 

Ở người khỏe mạnh, cơ thể tự sản xuất enzym tiêu hóa từ tuyến tụy và niêm mạc  ruột để phân giải protein, tinh bột và chất béo. Với trường hợp khó tiêu chức năng,  các cơ quan không bị tổn thương thực thể, nhưng khả năng điều tiết enzym nội sinh  có thể suy giảm, khiến thức ăn phân giải chậm và gây cảm giác đầy bụng, ợ hơi,  chậm tiêu. 

Thay vì bổ sung enzym ngoại sinh (chỉ được chỉ định trong các bệnh lý đặc hiệu như  viêm tụy mạn, suy tụy ngoại tiết…), một hướng tiếp cận an toàn và bền vững hơn là  

kích hoạt cơ thể tự tăng tiết enzym nội sinh, giúp hệ tiêu hóa vận hành theo đúng  sinh lý tự nhiên. 

Hiện nay, một số sản phẩm hỗ trợ tăng cường sức khỏe hệ tiêu hoá đã ứng dụng cơ  chế này thông qua sự kết hợp của hai thành phần Betain Citrate và Calcium Citrate,  hoạt động theo cơ chế đa tác động: 

➢ Betain Citrate: giúp kích thích cơ thể tăng tiết các enzym tiêu hóa nội sinh như  trypsin, chymotrypsin, amylase, maltase và lipase. Đồng thời, Betain còn hỗ trợ phát triển vi nhung mao ở tế bào ruột non, nhờ đó không chỉ tăng khả năng  phân giải thức ăn mà còn tối ưu quá trình hấp thu dưỡng chất. 

➢ Calcium Citrate: hỗ trợ duy trì hoạt động ổn định của các enzym tiêu hóa,  đồng thời điều hòa nhu động ruột, giúp thức ăn được di chuyển qua hệ tiêu hóa  một cách dễ dàng hơn. 

➢ Gốc muối Citrate: đóng vai trò tạo môi trường pH lý tưởng để các enzym tiêu  hóa nội sinh hoạt động hiệu quả 

Phương pháp điều trị chứng khó tiêu còn phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh 

Khi nào nên thăm khám bác sĩ

Hãy chủ động đến gặp bác sĩ nếu bạn gặp phải các trường hợp sau: [2] [3] 

• Tình trạng khó tiêu kéo dài: Nếu triệu chứng khó tiêu xuất hiện liên tục  trong nhiều ngày hoặc tái phát thường xuyên, đặc biệt khi các biện pháp tại  nhà hoặc thuốc không kê đơn không còn hiệu quả. 
• Phải sử dụng thuốc kháng axit quá thường xuyên: Việc lạm dụng thuốc  có thể che giấu các triệu chứng nghiêm trọng hoặc gây ra tác dụng phụ nếu  không được theo dõi đúng cách. 
• Xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng kèm theo khó tiêu như: ○ Khó nuốt hoặc cảm giác nghẹn khi ăn. 
• Đau tức ngực hoặc khó thở.  Buồn nôn hoặc nôn kéo dài. 
• Nôn ra máu hoặc phát hiện máu trong phân. ○ Sụt cân không rõ nguyên nhân. 
• Cảm giác mệt mỏi, chóng mặt bất thường. 

Những dấu hiệu trên có thể liên quan đến các bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng như  viêm loét, trào ngược dạ dày thực quản (GERD), thậm chí là ung thư đường tiêu  hóa. 

Cần làm gì để phòng ngừa chứng khó tiêu? Cách phòng ngừa chứng khó tiêu có nguyên nhân xác định 

Khó tiêu có nguyên nhân xác định thường liên quan đến các bệnh lý rõ ràng như  viêm loét dạ dày tá tràng, trào ngược dạ dày thực quản (GERD), viêm đường tiêu  hóa, bệnh gan mật hoặc tác dụng phụ của thuốc. Việc phòng ngừa không chỉ giúp  giảm nguy cơ tái phát mà còn hạn chế biến chứng. 

Một số biện pháp hiệu quả gồm: [3] 

• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Hạn chế thực phẩm giàu chất béo, cay nóng  hoặc có tính axit cao. Tránh caffein, rượu bia và đồ uống có gas vì chúng dễ kích thích tiết axit dạ dày, làm nặng thêm triệu chứng. Thay vì ăn 3 bữa lớn,  hãy chia thành 5-6 bữa nhỏ mỗi ngày để giảm áp lực lên dạ dày và hỗ trợ tiêu  hóa tốt hơn. 
• Quản lý việc sử dụng thuốc: Hạn chế hoặc thay thế các thuốc giảm đau  NSAIDs (như aspirin, ibuprofen, naproxen) nếu không có chỉ định bắt buộc.  Nếu cần dùng, nên uống sau ăn và phối hợp với thuốc bảo vệ dạ dày theo  hướng dẫn của bác sĩ. 
• Duy trì lối sống lành mạnh: Tập thể dục thường xuyên và duy trì cân nặng  hợp lý để giảm áp lực ổ bụng. Ngừng hút thuốc lá vì nicotine gây hại cho nhu  động và niêm mạc dạ dày. Hạn chế tối đa căng thẳng tâm lý bằng cách thực  hành thiền, hít thở sâu hoặc các phương pháp thư giãn khác để bảo vệ sức  khỏe tiêu hóa. 
• Theo dõi và khám định kỳ: Người đã từng mắc bệnh lý gây khó tiêu nên tái  khám định kỳ để theo dõi và điều chỉnh phác đồ điều trị. Chủ động đi khám ngay khi xuất hiện các “dấu hiệu cờ đỏ” (red-flag symptoms) như nôn ra máu,  sụt cân nhanh, khó nuốt hoặc đau dữ dội. 

Cách phòng ngừa chứng khó tiêu chức năng 

Để giảm nguy cơ xuất hiện hoặc tái phát các triệu chứng khó tiêu chức năng, bạn có  thể chủ động áp dụng những thay đổi đơn giản nhưng hiệu quả trong chế độ ăn  uống và lối sống hằng ngày. Một số khuyến cáo tiêu biểu gồm: [6] [7] 

• Ăn chậm và nhai kĩ: Quá trình tiêu hóa bắt đầu từ khoang miệng. Việc nhai  kỹ không chỉ giúp nghiền nhỏ thức ăn, tạo điều kiện thuận lợi cho các enzym  tiêu hóa hoạt động mà còn giúp bạn ăn chậm hơn, tránh nuốt phải không khí  gây đầy bụng. 
• Hạn chế uống quá nhiều chất lỏng trong bữa ăn: Tránh uống quá 100ml  nước ngay trước hoặc trong bữa ăn, vì điều này có thể làm loãng dịch vị và cản trở quá trình tiêu hóa. Thay vào đó, hãy uống từng ngụm nhỏ đều đặn  trong ngày để vừa duy trì đủ nước, vừa không gây áp lực lên dạ dày. 
• Ưu tiên thức ăn mềm, dễ tiêu hoá: Để phòng ngừa chứng khó tiêu, bạn nên  ưu tiên các món ăn mềm, dễ tiêu hóa như súp, sinh tố hay các thực phẩm được nấu nhừ. Bên cạnh đó, hãy hạn chế các món ăn sống hoặc chiên xào  nhiều dầu mỡ. Thay vào đó, hãy chọn hấp, luộc, hầm để dạ dày tiêu hóa dễ dàng hơn. 
• Vận động thường xuyên: Vận động đều đặn không chỉ tốt cho sức khỏe  tổng thể mà còn kích thích nhu động ruột, giúp thức ăn di chuyển dễ dàng  hơn trong hệ tiêu hóa, từ đó phòng ngừa tình trạng ứ trệ và khó tiêu. 
• Quản lý căng thẳng: Tình trạng căng thẳng kéo dài có thể gây ra những ảnh  hưởng tiêu cực đến chức năng tiêu hóa, dẫn đến các triệu chứng khó chịu.  Do đó, bạn nên chủ động tìm kiếm và thực hành các phương pháp thư giãn  như thiền định, yoga, dành thời gian cho những hoạt động giải trí mà bạn yêu  thích,... 
• Duy trì lối sống lành mạnh giúp duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh 

Hy vọng những thông tin về các dấu hiệu khi bị khó tiêu, phương pháp điều trị và  phòng ngừa trên đây sẽ giúp bạn có thêm kiến thức để bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hoá  của mình. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, hãy liên hệ với bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn chi tiết nhất! 

Nguồn tham khảo:

1. Indigestion: https://www.mayoclinic.org/diseases conditions/indigestion/symptoms-causes/syc-20352211 (Truy cập ngày: 20/03/2025)
2. Indigestion (Dyspepsia): https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/7316- indigestion-dyspepsia (Truy cập ngày: 20/03/2025)Indigestion: https://www.nhs.uk/conditions/indigestion/ (Truy cập ngày: 20/03/2025)
3. Indigestion: https://www.nhs.uk/conditions/indigestion/ (Truy cập ngày: 20/03/2025)
4. 1st Line dietary management of functional dyspepsia and  gastroparesis: https://www.uclh.nhs.uk/patients-and visitors/patient-information-pages/dietary-management functional-dyspepsia-and-gastroparesis (Truy cập ngày:  20/03/2025)
5. Indigestion (Dyspepsia): https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/7316-indigestion dyspepsia (Truy cập ngày: 06/08/2025)
6. Functional Dyspepsia:  https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22248-functional dyspepsia (Truy cập ngày: 13/08/2025)

7. Functional Dyspepsia: https://gutscharity.org.uk/advice-and information/conditions/functional-dyspepsia/ (Truy cập ngày:  13/08/2025)

#KichHoatEnzymTieuHoa #BotUongKhongCanNuoc #HieuQua #NhanhChong 

DIG ART 049 19-12-2025 

Powered by Froala Editor