Trẻ bị sốt phát ban: Cha mẹ nên xử trí như thế nào?

Chắc hẳn không ít bậc làm cha làm mẹ ít nhất một lần đã gặp phải tình trạng sốt phát ban ở con em mình. Trẻ bị sốt phát ban là một tình trạng rất phổ biến, nhất là ở lứa tuổi từ 6 – 36 tháng, do đây là thời kỳ trẻ đề kháng kém, nguyên nhân đến từ việc lượng kháng thể từ sữa mẹ đã giảm đáng kể và hệ thống miễn dịch của trẻ vẫn chưa hoàn chỉnh.

Trẻ bị sốt phát ban gây lo lắng cho các bậc cha mẹ

1. Trẻ bị sốt phát ban là bị bệnh gì? Nguyên nhân do đâu?

1.1. Khái niệm bệnh sốt phát phát ban ở trẻ

Vậy sốt phát ban là gì? Sốt phát ban là tình trạng trẻ bị sốt sau đó phát ban trên da dạng hồng ban nổi ở nhiều vị trí trên cơ thể. Hầu hết nguyên nhân là do nhiễm virus, trong đó các tác nhân virus đường hô hấp luôn chiếm phần lớn, bao gồm virus sởi, Rubella, Adeno, nhóm Enterovirus… Do đó trẻ có thể bị sốt phát ban nhiều lần do nhiều tác nhân khác nhau. Sốt phát ban do virus Sởi và virus gây bệnh Rubella là 2 tác nhân thường gặp. Bệnh Sởi còn gọi là ban đỏ, bệnh Rubella còn được gọi là ban đào.

1.2. Trẻ bị sốt phát ban có nguy hiểm không?

Ngoại trừ nguyên nhân đến từ virus sởi có thể diễn tiến nguy hiểm với nhiều biến chứng nghiêm trọng, hầu hết các nguyên nhân gây sốt phát ban còn lại đều tương đối lành tính. Trẻ bị sốt phát ban có thể theo dõi và điều trị tại nhà và thường sẽ thuyên giảm triệu chứng sau 5-7 ngày. Tuy nhiên, ba mẹ cũng cần theo dõi sát con mình vì trong một số trường hợp trẻ vẫn có khả năng diễn tiến nặng phải nhập viện.

2. Các dấu hiệu nhận biết trẻ bị sốt phát ban theo từng giai đoạn phát triển của bệnh

Biểu hiện chung của trẻ bị sốt phát ban: Thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 7 ngày, trẻ sốt nhẹ (37,5 độ C - 38 độ C) hoặc có thể sốt cao (39 độ C - 40 độ C) tùy theo từng cá thể và tác nhân gây bệnh, khi giảm sốt sẽ xuất hiện ban trên người với tính chất tùy thuộc vào từng bệnh.

Sốt cao là một trong những biểu hiện ban đầu của sốt phát ban

Xét theo các giai đoạn của bệnh, trẻ sẽ có những biểu hiện sau:

- Trước phát ban: Trẻ khó chịu, quấy khóc, ăn uống kém hoặc khó ngủ. Sau đó, trẻ bắt đầu sốt, mức độ sốt tùy vào thể trạng từng bé hoặc nguyên nhân gây bệnh, có thể có kèm theo các triệu chứng hô hấp như ho, sổ mũi.

- Trong phát ban: Sau khi trẻ bớt sốt (một vài ngày từ khi trẻ bắt đầu sốt), bắt đầu xuất hiện ban trên da, có thể có kèm tiêu lỏng nhẹ. Ban thường xuất hiện ở mặt, cổ, ngực, bụng và tay chân với số lượng nhiều. Ban thường xuất hiện khoảng 3 - 5 ngày rồi lặn mất.

- Sau phát ban: Hầu hết ban sẽ biến mất mà không để lại dấu vết. Tuy nhiên ban do sởi có thể để lại những vết thâm trên da. Nếu ban bội nhiễm vi trùng có thể để lại sẹo.

Ngoài những triệu chứng chung như trên, một số bệnh sốt phát ban đặc biệt cần lưu ý:

- Ban do virus Sởi (ban đỏ): Ban đầu trẻ bị sốt,  chảy nước mũi, ho hay đỏ mắt (triệu chứng viêm long). Khi dấu hiệu sốt giảm sẽ xuất hiện phát ban theo trình tự đặc trưng, đầu tiên ở sau tai sau đó lan ra mặt, rồi lan dần xuống ngực bụng và ra toàn thân. Khi ban Sởi biến mất cũng mất dần theo thứ tự đã nổi trên da. Đặc điểm ban ở bệnh Sởi là ban dạng sẩn (ban gồ lên bề mặt da), khi mất đi sẽ để lại những vết thâm da rất đặc trưng, thường gọi là “vằn da hổ”. Ba mẹ cần đặc biệt lưu ý, nên đưa trẻ đi khám sớm vì bệnh Sởi có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm cho trẻ, nhất là biến chứng viêm phổi và viêm não.

Rubella là một trong những loại virus nguy hiểm gây sốt phát ban ở trẻ

- Ban do virus Rubella (ban đào): Phát ban lúc đầu xuất hiện ở mặt, sau đó lan xuống chân, thời gian phát ban thường khoảng 3 ngày. Ban do Rubella dày hơn và có màu nhạt hơn ban sởi, có thể kèm theo sưng hạch sau tai, hạch cổ và dưới chẩm, trẻ có thể bị đau khớp. Virus gây bệnh Rubella tương đối lành tính đối với trẻ nhưng lại rất nguy hiểm cho phụ nữ mang thai vì có thể gây dị tật cho thai nhi.

3/ Cách chăm sóc và điều trị sốt phát ban an toàn và hiệu quả cho trẻ tại nhà

- Hạ sốt đúng cách: Nếu trẻ sốt từ 38,5oC cho trẻ uống thuốc hạ sốt loại Paracetamol với liều 10 - 15mg/kg cân nặng, 4 - 6 giờ một lần. Trên thị trường có rất nhiều thương hiệu Paracetamol nhưng thương hiệu Paracetamol nhập khẩu từ Pháp có nhóm sản phẩm chuyên biệt dành cho trẻ với đa dạng liều lượng và dạng dùng: Dạng gói bột sủi tiện lợi pha được chung với nước trái cây hoặc sữa cho bé dễ dàng sử dụng hay dạng viên đặt hậu môn dành cho trẻ khi bị nôn ói, khó uống thuốc. Sản phẩm đem lại hiệu quả hạ sốt nhanh chóng chỉ sau từ 10 - 60 phút.

- Lau mát bằng nước ấm khi trẻ sốt quá cao, để tránh tình trạng sốt cao có thể gây co giật ở trẻ. 

- Giảm ho và giảm đau họng cho trẻ: Uống các loại siro ho thảo dược như tần dày lá, tắc chưng đường phèn, gừng hấp mật ong…

- Thông mũi trẻ bằng nước muối loãng (NaCl 0,9%) và khăn mềm: giúp trẻ dễ ăn uống và bú sữa mẹ.

- Bổ sung dinh dưỡng: cho trẻ ăn đồ ăn mềm dễ tiêu (cháo, súp, sữa…), có thể chia nhỏ bữa ăn để giúp trẻ dễ ăn và dễ hấp thu, uống nhiều nước để tránh mất nước do sốt.

- Bổ sung vitamin và khoáng chất bằng cách cho ăn thêm rau xanh, các loại trái cây,...

- Trẻ bị bệnh sởi cần đặc biệt lưu ý bổ sung vitamin A với liều lượng theo khuyến cáo của bác sĩ để bảo vệ đôi mắt của trẻ.

 Nhanh chóng đưa trẻ đến gặp bác sĩ nếu xuất hiện các dấu hiệu nguy hiểm

Phát hiện sớm dấu hiệu nặng cần nhập viện: Trẻ bị sốt phát ban được theo dõi điều trị tại nhà sẽ được tái khám mỗi ngày hoặc mỗi 2 ngày tùy theo tình hình bệnh của trẻ. Phụ huynh cần cho trẻ tái khám ngay khi trẻ có những dấu hiệu sau:

- Sốt cao không hạ khi đã phát ban.                                    

- Trẻ lừ đừ, li bì, hôn mê.

-  Co giật.

-  Thở mệt, thở nhanh co lõm ngực, khó thở.

4/ Những điều cần tránh khi chăm sóc trẻ bị sốt phát ban tại nhà

-  Kiêng tắm: không nên kiêng tắm cho trẻ vì một cơ thể không được vệ sinh sạch sẽ là môi trường lý tưởng cho các loại vi khuẩn phát triển, dễ gây bội nhiễm cho trẻ và khiến bệnh tình nặng thêm. Khi tắm lưu ý tắm bằng nước ấm, ở nơi kín đáo, và không nên tắm lâu tránh để trẻ bị cảm lạnh.

- Kiêng gió: không nên kiêng gió trùm kín trẻ, vì trùm kín không những không giúp ích cho trẻ mà còn gây hại thêm vì nhiệt lượng từ cơ thể đang sốt của trẻ không thể thoát ra được, khiến trẻ sốt cao hơn và có thể co giật. Mặt khác trùm kín còn có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn trên da phát triển gây bội nhiễm da khiến bệnh nặng hơn. 

- Kiêng ăn: sẽ làm cho trẻ dễ bị suy kiệt, đề kháng kém và dễ bị bội nhiễm vi trùng. Ngược lại còn phải cho trẻ ăn nhiều hơn bình thường, bổ sung thức ăn đa dạng, nhiều nhóm chất, bổ sung vitamin để giúp trẻ có đủ sức chống lại bệnh tật.

5/ Những biện pháp phòng chống bệnh sốt phát ban cho trẻ:

- Hạn chế tiếp xúc với trẻ khác đang nghi ngờ mắc bệnh.

- Cách tốt nhất hiện nay để phòng trẻ bị sốt phát ban tốt nhất là tiêm ngừa:

●    Mũi ngừa sởi có thể tiêm khi trẻ được 9 tháng tuổi theo chương trình tiêm chủng mở rộng.

●    Mũi ngừa Rubella được chích chung với quai bị và sởi bằng vắc-xin 3 trong 1 khi trẻ được 12 - 15 tháng tuổi, tiêm nhắc liều thứ 2 khi trẻ được 4 - 6 tuổi.

Tiêm ngừa vắc-xin là một trong những biện pháp hàng đầu phòng chống sốt phát ban

Sốt phát ban là một tình trạng bệnh thường gặp ở trẻ em, dễ khiến các ba mẹ bối rối và lo lắng khi gặp phải ở trẻ. Tuy nhiên nếu hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh, diễn tiến bệnh cũng như cách xử trí và theo dõi, biết khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện, thì ba mẹ có thể yên tâm và tự tin hơn khi chăm sóc con em mình. Cách phòng ngừa sốt phát ban hữu hiệu nhất đến nay vẫn là tiêm ngừa đầy đủ, cộng với cách chăm sóc cũng chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng khoa học sẽ góp phần giúp trẻ khỏe mạnh hơn và đề kháng tốt hơn với các tác nhân gây bệnh.

NGUỒN THAM KHẢO:

1.    Phác đồ điều trị Nhi khoa 2017, phần ngoại trú, bệnh viện Nhi đồng 1.

2.    Nield LS, Kamat D (2016). “Chapter 176: Fever”, in Nelson’s Textbook of Pediatrics. Elsevier, Philadelphia, 20th ed.

Powered by Froala Editor