Tổng quan về bệnh đau đầu, dấu hiệu nhận biết và mức độ nguy hiểm

Đau đầu là tình trạng bệnh lý mà bạn có thể gặp phải nhiều lần trong đời. Hầu hết các cơn đau đầu đều không nguy hiểm nên nhiều người thường chủ quan khi gặp phải tình trạng này. Tuy nhiên, một số cơn đau đầu dữ dội có thể là lời cảnh báo nghiêm trọng về tình hình sức khỏe. Bạn phải nhận biết được mức độ nguy hiểm của các loại đau đầu để đưa ra cách xử lý thỏa đáng. 

1. Đau đầu là gì?

Đau đầu là cảm giác đau xuất hiện ở đầu hoặc mặt, có thể âm ỉ, nhói buốt, kéo dài hoặc từng cơn. Đau đầu được phân loại theo mức độ, vị trí và tần suất. Có hơn 150 loại đau đầu, chia thành hai nhóm chính: [1]

  • Đau đầu nguyên phát: Do hoạt động quá mức hoặc rối loạn chức năng của não, thường không nguy hiểm nhưng gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt.
  • Đau đầu thứ phát: Do bệnh lý nền, có thể tiềm ẩn nguy cơ nghiêm trọng, cần thăm khám sớm.

Các loại đau đầu nguyên phát thường gặp [1] [3]

  • Đau đầu căng thẳng: Loại phổ biến nhất, mức độ nhẹ đến trung bình, thường do căng thẳng kéo dài. Một số người có thể đau 3–4 lần/tuần.
  • Đau nửa đầu: Ít gặp hơn nhưng nặng hơn, xảy ra ở phụ nữ nhiều gấp đôi nam giới. Đau nửa đầu liên quan đến rối loạn lưu lượng máu não và thần kinh, có yếu tố di truyền (70% bệnh nhân có người thân mắc bệnh). Theo nghiên cứu Harvard, người đau nửa đầu có nguy cơ nhồi máu cơ tim cao hơn 42%.
  • Đau đầu từng cơn: Nam giới, đặc biệt là người hút thuốc, dễ gặp. Các cơn đau xuất hiện thành cụm, 1–8 cơn/ngày, kéo dài 1–3 tháng, hay tái phát cùng thời điểm trong năm.
  • Đau đầu hàng ngày kéo dài: Liên quan đến thói quen sinh hoạt kém như uống rượu (đặc biệt rượu vang đỏ), dùng thịt chứa nitrat, hút thuốc, thiếu ngủ, tư thế sai, gắng sức, bỏ bữa hoặc cảm xúc mạnh (cười, khóc, ho).
  • Đau đầu do dùng thuốc: Dùng thuốc giảm đau quá mức (10–15 ngày/tháng) có thể dẫn đến đau đầu do lạm dụng thuốc, đặc biệt ở người đau nửa đầu.
  • Đau đầu do viêm xoang: Đau vùng trán, quanh mũi, mắt, tăng khi cúi đầu, thường hết khi viêm xoang được điều trị.
  • Đau đầu do ăn lạnh: Xảy ra khi ăn kem hoặc thức ăn lạnh, đau nhói thoáng qua, giảm nhanh dù vẫn tiếp tục ăn.
  • Đau đầu do huyết áp: Chỉ gặp ở người tăng huyết áp rất cao, không phổ biến ở mức huyết áp nhẹ đến trung bình.
  • Đau đầu do gắng sức hoặc quan hệ tình dục: Hoạt động thể lực mạnh hoặc quan hệ có thể gây đau đầu. Một số trường hợp phòng ngừa bằng cách khởi động nhẹ nhàng hoặc dùng NSAID trước khi hoạt động.

Khi nào đau đầu trở nên nguy hiểm? 

Bạn cần đi khám ngay nếu:

  • Đau đầu dữ dội, khởi phát đột ngột.
  • Kèm sốt, cứng cổ, lú lẫn, yếu liệt tay chân.
  • Đau đầu mới xuất hiện sau 50 tuổi.
  • Đau tăng dần theo thời gian, không đáp ứng thuốc giảm đau.
  • Đau sau chấn thương đầu, kèm nôn ói, rối loạn thị giác, co giật.


Đau đầu nguyên phát thường không nguy hiểm

Đau đầu thứ phát - Dấu hiệu cảnh báo sức khỏe

Đau đầu thứ phát là gì? [1]

Đau đầu thứ phát xảy ra do một bệnh lý tiềm ẩn và thường được xem là tín hiệu cảnh báo sức khỏe. Các cơn đau đầu này thường biến mất sau khi điều trị khỏi bệnh nền.

Một số loại đau đầu thứ phát quan trọng:

  • Đau đầu cột sống: Xảy ra khi dịch não tủy rò rỉ ra ngoài màng bao tủy sống, thường sau thủ thuật chọc dò tủy sống.
  • Gây đau đầu dữ dội, kéo dài.
  • Nếu không điều trị, có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như tụ máu dưới màng cứng, co giật.
  • Đau đầu như sấm sét: Cơn đau đột ngột, cực kỳ dữ dội, đạt đỉnh trong vòng một phút, kéo dài ít nhất 5 phút. Là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nghiêm trọng như:
  • Chấn thương đầu.
  • Chảy máu trong não.
  • Hội chứng co thắt mạch não có hồi phục.
  • Tăng huyết áp ác tính (tăng đột ngột và nghiêm trọng).

Thống kê quan trọng

  • Khoảng 96% người trưởng thành từng bị đau đầu ít nhất một lần trong đời.
  • Khoảng 40% dân số thế giới bị đau đầu do căng thẳng.
  • Khoảng 10% dân số bị đau nửa đầu.


Đau đầu thứ phát xảy ra do một bệnh lý tiềm ẩn nào đó

2. Nguyên nhân dẫn đến đau đầu

Cơ chế gây đau đầu

Đau đầu xảy ra khi có sự tương tác giữa não, mạch máu và các dây thần kinh xung quanh. Trong cơn đau đầu, các cơ chế khác nhau sẽ kích hoạt các dây thần kinh này, gửi tín hiệu đau đến não và gây ra cảm giác đau.

Yếu tố di truyền và môi trường

Đau đầu, đặc biệt là đau nửa đầu, thường mang tính di truyền.

Trẻ có cha hoặc mẹ bị đau nửa đầu có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 4 lần.

Các yếu tố môi trường trong gia đình cũng góp phần gây đau đầu, bao gồm: [1]

  • Ăn hoặc uống thực phẩm chứa caffeine, rượu, sôcôla, pho mát, thực phẩm lên men.
  • Tiếp xúc với chất gây dị ứng.
  • Khói thuốc lá.
  • Mùi hóa chất nồng, nước hoa.

Nguyên nhân phổ biến gây đau đầu [2]

  • Cảm lạnh, cúm.
  • Uống quá nhiều rượu.
  • Tư thế sai.
  • Vấn đề về thị lực.
  • Bỏ bữa.
  • Mất nước.
  • Lạm dụng thuốc giảm đau.
  • Thay đổi hormone (kinh nguyệt, mãn kinh).

Các yếu tố khởi phát cụ thể, đặc biệt với đau nửa đầu [3]

  • Thời tiết thay đổi (độ ẩm cao, nhiệt độ tăng).
  • Thiếu ngủ hoặc ngủ quá nhiều.
  • Căng thẳng, mệt mỏi.
  • Kích thích giác quan (đèn chớp, tiếng ồn lớn, mùi mạnh).
  • Thay đổi chế độ ăn (bỏ bữa, uống rượu – nhất là rượu vang đỏ, ăn sôcôla, thịt cá ướp muối, phô mai lâu năm).


Căng thẳng có thể là nguyên nhân gây đau đầu

3. Dấu hiệu nhận biết các loại đau đầu [3]

Đau đầu do căng thẳng

  • Đặc điểm: Đau âm ỉ, cảm giác bóp chặt hai bên đầu, giống như bị siết trong một cái kìm.
  • Kèm theo: Đau vai, cổ; có thể liên quan đến căng cơ cổ, hàm.
  • Yếu tố khởi phát: Mệt mỏi, căng thẳng cảm xúc, vấn đề khớp cổ/hàm.
  • Thời gian: Kéo dài 20 phút đến 2 giờ.

Đau nửa đầu (migraine)

  • Đặc điểm: Đau một bên đầu, thường bắt đầu ở mắt/thái dương, lan ra sau đầu.
  • Triệu chứng kèm theo:
  • Khoảng 20% có “aura” (triệu chứng báo trước) như nhìn thấy quầng sáng, tia sáng nhấp nháy, đường lượn sóng, hoặc mất thị lực tạm thời.
  • Cảm giác tê, ngứa ran một bên mặt hoặc tay.
  • Buồn nôn, chảy nước mắt, chảy nước mũi hoặc nghẹt mũi.
  • Thời gian: 4 đến 24 giờ nếu không điều trị.

Đau đầu từng cơn (cluster headache)

  • Đặc điểm: Đau dữ dội, luôn tập trung một bên đầu, thường quanh mắt.
  • Kèm theo:
  • Mắt đỏ, chảy nước mắt; mí mắt sụp.
  • Mũi tắc hoặc chảy nước.
  • Buồn nôn, nhạy cảm với ánh sáng, tiếng ồn.
  • Hành vi điển hình: Bồn chồn, kích động, không thể ngồi yên, đi lại, đập đầu vào tường.
  • Tần suất: 1–8 cơn/ngày, thành cụm trong 1–3 tháng/năm hoặc 2 năm, thường đúng mùa.
  • Thời gian cơn: 30–60 phút.


Mỗi loại đau đầu sẽ có các triệu chứng khác nhau

4. Những cơn đau đầu nào cần được thăm khám và điều trị ngay lập tức?

Bạn nên đến cơ sở y tế gần nhất nếu gặp các dấu hiệu sau: [1] [2] [3]

  • Đau đầu đột ngột, dữ dội.
  • Đau đầu kèm sốt, khó thở, cứng cổ, phát ban.
  • Đau đầu sau chấn thương đầu, tai nạn.
  • Đau đầu xuất hiện lần đầu sau tuổi 50.
  • Đau đầu kèm triệu chứng thần kinh: mệt mỏi, chóng mặt, mất thăng bằng, té ngã, tê bì, liệt, nói khó, rối loạn tâm thần, co giật, thay đổi tính cách, rối loạn thị lực (mờ mắt, nhìn đôi, điểm mù).
  • Đau đầu tái phát liên tục, thuốc giảm đau không hiệu quả, cơn đau ngày càng nặng.
  • Đau nhói dữ dội ở trán hoặc bên đầu (đau nửa đầu hoặc đau đầu từng cơn).
  • Buồn nôn, nôn mửa, nhạy cảm với ánh sáng, tiếng động.
  • Đau đầu liên quan đến kỳ kinh nguyệt.
  • Đau hàm khi ăn; da đầu đau nhức.
  • Tê yếu tay hoặc chân.

Ở trẻ dưới 12 tuổi, cần đặc biệt lưu ý nếu:

  • Đau đầu làm trẻ thức giữa đêm hoặc xuất hiện ngay khi vừa thức dậy.
  • Đau nặng dần, nặng hơn khi ho, hắt hơi, cúi xuống.
  • Kèm nôn mửa, mắt lác, mắt không nhìn lên được.

Các trường hợp đặc biệt khác:

  • Đau đầu tăng khi ho hoặc cử động.
  • Đau đầu kèm đỏ mắt.
  • Đau, nhức gần thái dương.
  • Đau đầu cản trở sinh hoạt thường ngày.
  • Đau đầu đánh thức bạn dậy giữa đêm.
  • Đau đầu ở người mắc ung thư hoặc suy giảm miễn dịch.


Nếu bạn bị đau đầu dữ dội thì nên đi khám bác sĩ

5. Các phương pháp chẩn đoán và điều trị đau đầu

Phương pháp không dùng thuốc

  • Chườm nóng hoặc lạnh lên đầu.
  • Tập các bài giãn cơ, xoa bóp đầu, cổ, lưng.
  • Nghỉ ngơi trong phòng yên tĩnh, tối.
  • Đi bộ thư giãn ngoài trời.
  • Quản lý căng thẳng: Thở sâu, thư giãn cơ, nghe nhạc, xem phim, uống đủ nước, nghỉ ngơi.
  • Phản hồi sinh học: Dùng cảm biến theo dõi phản ứng cơ thể (nhịp tim, nhịp thở, căng cơ), giúp nhận biết và kiểm soát căng thẳng.
  • Điều trị bệnh lý nền: Nếu đau đầu do nguyên nhân thứ phát (như viêm xoang, tăng huyết áp), bác sĩ sẽ điều trị bệnh gốc.

Phương pháp dùng thuốc tại nhà

Đối với đau đầu nhẹ, có thể sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn chứa hoạt chất paracetamol hoặc ibuprofen. Tuy nhiên, bạn cần tránh lạm dụng các loại thuốc này để không gặp phải các tác dụng không mong muốn.

Thuốc chứa hoạt chất paracetamol là lựa chọn đầu tay cho đau đầu ở mức độ nhẹ đến vừa vì có tác dụng nhanh, giảm đau và hạ sốt. Thuốc không gây kích ứng dạ dày nên có thể sử dụng cho những người có tiền sử viêm loét. Paracetamol phù hợp cho cả người lớn – trẻ em – người đang mang thai, miễn là người bệnh tuân thủ chặt chẽ theo chỉ định bác sĩ.

Hiện nay, thuốc chứa hoạt chất paracetamol được bào chế dưới nhiều dạng khác nhau, bao gồm: Viên nén, viên sủi, siro, dung dịch, dạng bột, viên nang, dạng bột tiêm, thuốc đạn (đặt ở hậu môn),... Nếu muốn giảm đau hiệu quả, bạn nên dùng thuốc chứa paracetamol dạng sủi bởi:  

  • Thuốc chứa paracetamol dạng sủi tan nhanh hoàn toàn sau khi uống, cơ thể hấp thu nhanh hơn so với viên nén nên sẽ giảm đau sớm hơn.
  • Dạng sủi ít kích thích hơn cho niêm mạc dạ dày và thực quản nên an toàn cho người sử dụng.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu đau đầu thường xuyên, dữ dội hoặc không đáp ứng thuốc, hãy đến khám bác sĩ. Bác sĩ sẽ: [1]

Khai thác tiền sử bệnh, hỏi về:

  • Cảm giác đau, tần suất, thời gian kéo dài.
  • Yếu tố khởi phát (thực phẩm, căng thẳng, giấc ngủ, caffeine).
  • Mức độ đau và ảnh hưởng đến sinh hoạt.
  • Tiền sử gia đình.
  • Khám lâm sàng và thần kinh, tìm dấu hiệu:
  • Sốt, nhiễm trùng, huyết áp cao.
  • Yếu cơ, tê bì, mất thăng bằng.
  • Rối loạn thị lực, rối loạn tâm thần, co giật, chóng mặt, buồn nôn.
  • Chỉ định xét nghiệm bổ sung (nếu nghi ngờ nguyên nhân nghiêm trọng):
  • Chụp CT hoặc MRI não để loại trừ tổn thương hệ thần kinh trung ương.


Bạn có thể uống thuốc để giảm bớt cơn đau

6. Chăm sóc sức khỏe để phòng ngừa đau đầu

Xác định và tránh nguyên nhân [1]

Xác định các tác nhân gây đau đầu cá nhân (mùi hương mạnh, thức ăn, ánh sáng chói, tiếng ồn lớn, thiếu ngủ, căng thẳng).

Tránh hoặc giảm tiếp xúc với các yếu tố đó, ví dụ:

  • Tránh dùng nước hoa hoặc sản phẩm có mùi mạnh nếu nhạy cảm với mùi.
  • Tránh rượu, sôcôla, thịt muối, phô mai lâu năm nếu có liên quan đến đau đầu.

Xây dựng lối sống lành mạnh [2]

  • Nên:
  • Ngủ đúng giờ, đủ giấc.
  • Uống đủ nước mỗi ngày.
  • Cân bằng công việc và nghỉ ngơi.
  • Thư giãn tinh thần, tập luyện thể dục nhẹ nhàng.
  • Không nên:
  • Uống rượu, bỏ bữa.
  • Ngủ quá nhiều, sử dụng thiết bị điện tử liên tục.
  • Tiếp xúc gần với người bị cảm cúm.


Bạn nên thư giãn tinh thần bằng cách nghe nhạc để giảm căng thẳng

Với cơn đau đầu nhẹ, có thể tự chăm sóc tại nhà. Nếu cơn đau dữ dội, tái phát liên tục, hoặc kèm theo triệu chứng nghiêm trọng (sốt, cứng cổ, rối loạn thần kinh, thay đổi thị giác…), cần đến cơ sở y tế để khám và điều trị kịp thời.

Nguồn tham khảo:

  1. Headaches: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9639-headaches (Ngày truy cập: 01/03/2025).
  2. Headaches: https://www.nhs.uk/conditions/headaches/ (Ngày truy cập: 01/03/2025).
  3. Headache: When to worry, what to do: https://www.health.harvard.edu/pain/headache-when-to-worry-what-to-do (Ngày truy cập: 01/03/2025).

Powered by Froala Editor