Sốt phát ban là gì? Dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và cách điều trị

Sốt phát ban là một tình trạng phổ biến, đặc biệt thường gặp ở trẻ nhỏ, và khiến nhiều phụ huynh lo lắng. Bạn có thể đã nghe đến cụm từ này, nhưng liệu bạn đã hiểu rõ sốt phát ban là gì? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu hơn về sốt phát ban, bao gồm các dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân gây bệnh và cách điều trị hiệu quả.

1. Sốt phát ban là gì?

Sốt phát ban là tình trạng nhiễm trùng đặc trưng bởi triệu chứng sốt cao kèm theo phát ban trên da. Đây là một căn bệnh phổ biến, đặc biệt thường gặp ở trẻ nhỏ, và có thể do virus, vi khuẩn hoặc các yếu tố khác gây ra. Bệnh có thể lây lan qua đường hô hấp, tiếp xúc trực tiếp, hoặc thông qua côn trùng cắn, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Nếu không được điều trị kịp thời, sốt phát ban có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là ở trẻ em và những người có hệ miễn dịch yếu.

Sốt phát ban là thuật ngữ dùng để chỉ một nhóm bệnh nhiễm trùng do virus hoặc vi khuẩn gây ra

Sốt phát ban có thể được chia thành ba loại chính dựa trên nguyên nhân gây bệnh:

• Sốt phát ban do virus: Đây là loại sốt phát ban phổ biến nhất, thường gặp ở trẻ em. Các virus gây bệnh thường gặp bao gồm:
• Virus sởi: Gây ra tình trạng sốt, phát ban, ho, và viêm long đường hô hấp.
• Virus rubella (sởi Đức): Gây ra phát ban đỏ, thường kèm theo sốt nhẹ và các triệu chứng giống cảm cúm.
• Human Herpesvirus 6 (HHV-6): Đây là nguyên nhân gây ra bệnh roseola, đặc biệt phổ biến ở trẻ dưới 2 tuổi, với triệu chứng sốt cao và phát ban sau khi hạ sốt.

Mặc dù triệu chứng của sốt phát ban do virus thường lành tính và có thể tự khỏi sau vài ngày, nhưng vẫn cần theo dõi để phòng tránh các biến chứng.

• Sốt phát ban do vi khuẩn: Loại này ít gặp hơn nhưng có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Một số bệnh do vi khuẩn có thể gây sốt phát ban bao gồm:
• Sốt phát ban do Rickettsia (Sốt typhus): Lây truyền qua ve, bọ chét, hoặc chấy rận, gây ra triệu chứng sốt, phát ban, và đau cơ. Nếu không được điều trị, bệnh có thể gây biến chứng nguy hiểm.
• Sốt tinh hồng nhiệt (Scarlet fever): Do vi khuẩn Streptococcus nhóm A gây ra, thường xuất hiện sau viêm họng, với triệu chứng phát ban đỏ kèm theo sốt.
• Sốt phát ban do các nguyên nhân khác: Ngoài virus và vi khuẩn, sốt phát ban cũng có thể do các yếu tố khác gây ra, chẳng hạn như:
• Dị ứng thuốc: Một số loại thuốc như kháng sinh hoặc thuốc chống co giật có thể gây ra phản ứng dị ứng, dẫn đến sốt kèm phát ban.
• Phản ứng miễn dịch: Một số bệnh nhiễm trùng hoặc tình trạng phản ứng miễn dịch có thể gây ra phát ban trên da.

Việc nhận diện đúng nguyên nhân gây sốt phát ban sẽ giúp việc điều trị hiệu quả hơn, đồng thời giảm thiểu nguy cơ biến chứng. Khi phát hiện các dấu hiệu sốt phát ban, đặc biệt là ở trẻ nhỏ, bạn nên tìm đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Sốt phát ban được chia thành ba loại do virus, do vi khuẩn và nguyên nhân khác

2. Triệu chứng thường thấy khi bệnh sốt phát ban

Sốt phát ban là bệnh lý thường gặp, đặc biệt là ở trẻ em, với các triệu chứng điển hình như sau:

Sốt cao

Sốt cao là dấu hiệu đặc trưng của sốt phát ban, thường xuất hiện đột ngột sau 5 – 15 ngày ủ bệnh. Nhiệt độ cơ thể có thể lên đến 40,5°C, khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, chán ăn và có thể quấy khóc (đối với trẻ em). Cơn sốt kéo dài từ 3 – 5 ngày, sau đó giảm dần, đồng thời phát ban sẽ bắt đầu xuất hiện trên da.

Dễ lây nhiễm trong giai đoạn sốt cao: 

Giai đoạn sốt cao là thời điểm người bệnh dễ lây nhiễm nhất, ngay trước khi phát ban xuất hiện. Vì vậy, việc chăm sóc và cách ly hợp lý là rất quan trọng để ngăn ngừa lây lan cho những người xung quanh.

Khi nào cần đến cơ sở y tế

Nếu cơn sốt không giảm hoặc có các dấu hiệu bất thường như co giật, khó thở, người bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế để kiểm tra và điều trị kịp thời.

Sốt cao là dấu hiệu điển hình của sốt phát ban

Ớn lạnh

Ớn lạnh là phản ứng của cơ thể khi bị nhiễm trùng hoặc tiếp xúc với môi trường lạnh, nhằm giúp cơ thể tăng nhiệt độ. Khi mắc sốt phát ban, người bệnh có thể cảm thấy run rẩy, gai người do cơ bắp co lại để tạo nhiệt.

Nếu có dấu hiệu bất thường như co giật, mê sảng hoặc khó thở, cần đưa người bệnh đến bệnh viện ngay để được kiểm tra và điều trị kịp thời.

Ớn lạnh là phản ứng tự nhiên của cơ thể nhằm tăng nhiệt độ bên trong khi bị nhiễm virus, vi khuẩn

Đau nhức cơ thể

Đau nhức cơ thể là triệu chứng thường gặp khi mắc sốt phát ban. Người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi, đau nhức khắp người, đặc biệt là ở cơ và khớp. Triệu chứng này thường đi kèm với sốt cao và ớn lạnh, có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày. Để giảm đau, người bệnh nên nghỉ ngơi, uống nhiều nước và dùng thuốc giảm đau (như paracetamol) theo chỉ định của bác sĩ.

Đau nhức cơ thể là triệu chứng phổ biến khi mắc sốt phát ban

Đau đầu

Đau đầu là triệu chứng phổ biến khi mắc sốt phát ban, thường kèm theo sốt cao và đau nhức cơ thể. Cơn đau có thể nhẹ đến trung bình, nhưng đôi khi dữ dội, kèm mệt mỏi và choáng váng. Nếu đau đầu kéo dài, kèm cổ cứng, lú lẫn hoặc co giật, cần đi khám ngay.

Đau đầu là một triệu chứng phổ biến khi mắc sốt phát ban

Phát ban

Sau khi sốt giảm, người bệnh thường xuất hiện phát ban trên da, bắt đầu từ ngực, lưng và bụng, sau đó lan ra cổ, cánh tay, và đôi khi là mặt và chân. Phát ban thường là các đốm hoặc mảng hồng, phẳng, kéo dài từ vài giờ đến vài ngày và tự biến mất. Đây là dấu hiệu bệnh đang thuyên giảm. Tuy nhiên, nếu phát ban có màu tím hoặc kèm theo co giật, mệt lả, cần đến cơ sở y tế ngay.

Phát ban thường là dấu hiệu cho thấy bệnh đang dần thuyên giảm

Ho

Ho là triệu chứng thường gặp khi mắc sốt phát ban, đặc biệt trong giai đoạn đầu. Người bệnh có thể ho khan hoặc ho có đờm nhẹ, kèm theo sốt, đau họng và mệt mỏi. Ho xảy ra do virus tấn công vào đường hô hấp, gây kích ứng niêm mạc và làm cổ họng khó chịu.

Sốt phát ban thường dẫn đến ho khan hoặc ho có đờm nhẹ

Buồn nôn hoặc nôn

Một số người mắc sốt phát ban có thể gặp triệu chứng buồn nôn hoặc nôn, kèm theo đau bụng, chán ăn và mệt mỏi. Triệu chứng này thường xảy ra do cơ thể phản ứng với virus, ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa. Mặc dù thường không nghiêm trọng và sẽ tự khỏi, nhưng nếu người bệnh nôn liên tục, mất nước hoặc cảm thấy mệt lả, cần đến cơ sở y tế để được theo dõi và điều trị kịp thời.

Buồn nôn hoặc nôn là triệu chứng thường gặp của bệnh sốt phát ban

Đau bụng

Đau bụng là triệu chứng thường gặp khi mắc sốt phát ban, thường xuất hiện cùng với sốt cao và buồn nôn. Triệu chứng này thường tự hết sau một thời gian ngắn. Tuy nhiên, nếu đau bụng dữ dội, kèm theo tiêu chảy hoặc dấu hiệu mất nước, người bệnh cần đến cơ sở y tế ngay để được kiểm tra và điều trị.

Đau bụng là triệu chứng của bệnh sốt phát ban

Các hạch bạch huyết bị sưng

Sưng hạch bạch huyết là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi bị nhiễm virus sốt phát ban. Các hạch này thường mềm, có thể đau nhẹ khi chạm vào, và thường xuất hiện ở vùng cổ, sau tai hoặc dưới hàm. Đây là dấu hiệu cho thấy hệ miễn dịch đang phản ứng để chống lại nhiễm trùng.

Thông thường, tình trạng sưng hạch bạch huyết sẽ tự giảm khi bệnh khỏi. Tuy nhiên, nếu hạch sưng to bất thường, không rõ nguyên nhân hoặc kèm theo triệu chứng như đau dữ dội, sốt kéo dài, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được kiểm tra và điều trị.

Sưng hạch bạch huyết là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi bị nhiễm virus sốt phát ban

Rối loạn tinh thần

Rối loạn tinh thần là triệu chứng ít gặp nhưng có thể xảy ra khi mắc sốt phát ban, đặc biệt khi sốt cao kéo dài. Người bệnh có thể có dấu hiệu mất phương hướng, lú lẫn, khó tập trung hoặc phản ứng chậm chạp. Nguyên nhân chủ yếu là do sốt cao làm ảnh hưởng đến hoạt động của não bộ, gây gián đoạn tạm thời về nhận thức.

Nếu người bệnh gặp phải các triệu chứng rối loạn tinh thần như vậy, cần đến cơ sở y tế ngay lập tức để được theo dõi và điều trị, tránh những biến chứng nghiêm trọng.

Cơn sốt cao làm ảnh hưởng đến hoạt động của não bộ gây rối loạn tinh thần

Co giật

Co giật có thể xảy ra khi sốt cao đột ngột, do rối loạn hoạt động điện não. Triệu chứng này thường không để lại di chứng lâu dài, nhưng nếu kéo dài hơn 5 phút, người bệnh mất ý thức hoặc có dấu hiệu bất thường khác, cần đến cơ sở y tế ngay lập tức để được xử lý kịp thời. Hạ sốt đúng cách và theo dõi sát sao là rất quan trọng để tránh biến chứng nguy hiểm.

Co giật là một triệu chứng hiếm gặp khi bệnh sốt phát ban

Hôn mê

Hôn mê là biến chứng hiếm nhưng nguy hiểm của sốt phát ban, xảy ra khi hoạt động não bộ bị rối loạn nghiêm trọng. Người bệnh mất ý thức hoàn toàn và không phản ứng với kích thích. Tình trạng này có thể do sốt cao kéo dài, mất nước nghiêm trọng hoặc biến chứng thần kinh. Nếu có dấu hiệu mất ý thức hoặc không phản ứng với môi trường xung quanh, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức để cấp cứu và điều trị.

Hôn mê là một biến chứng hiếm gặp nhưng nguy hiểm của sốt phát ban

3. Nguyên nhân dẫn đến sốt phát ban

Sốt phát ban là bệnh lý phổ biến do nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu do virus gây ra. Các loại virus thường gặp bao gồm virus sởi, rubella và virus ban đào (Human Herpesvirus 6, 7). Những virus này lây lan qua đường hô hấp, khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc với dịch tiết từ cơ thể.

Ngoài virus, một số trường hợp sốt phát ban có thể do vi khuẩn Rickettsia gây ra, như Rickettsia typhi (sốt phát ban chuột), Rickettsia prowazekii (sốt phát ban dịch tễ), và Orientia tsutsugamushi (sốt phát ban bụi rậm). Những vi khuẩn này lây truyền qua vết cắn của côn trùng như chấy, rận hoặc bọ ve.

Các yếu tố nguy cơ như hệ miễn dịch yếu, môi trường sống ô nhiễm và tiếp xúc với nguồn lây nhiễm làm tăng khả năng mắc sốt phát ban. Việc hiểu rõ nguyên nhân giúp phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả, bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng.

Virus là tác nhân chính gây bệnh sốt phát ban

4. Cần làm gì khi bị sốt phát ban?

Sốt phát ban thường là bệnh do virus gây ra và có thể tự khỏi sau vài ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Do đó, việc chăm sóc đúng cách và nhận biết khi nào cần đưa bệnh nhân đến bác sĩ là rất quan trọng. 

Đối với sốt phát ban ở trẻ em

Trong quá trình điều trị tại nhà, cha mẹ cần chú ý kiểm soát triệu chứng và giúp trẻ nghỉ ngơi đầy đủ để phục hồi. Dưới đây là các bước chăm sóc trẻ bị sốt phát ban tại nhà:

• Cho trẻ nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có thời gian phục hồi.
• Bổ sung đủ nước và điện giải để tránh mất nước do sốt cao.
• Hạ sốt bằng thuốc paracetamol (hoặc theo chỉ định của bác sĩ).
• Vệ sinh da cho trẻ sạch sẽ, tắm nhanh bằng nước ấm để giảm ngứa ngáy và khó chịu.
• Tránh để trẻ gãi vùng da bị ban, vì có thể gây nhiễm trùng.

Khi nào cần đưa trẻ đến bác sĩ? Cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu trẻ có các dấu hiệu sau:

• Sốt cao trên 39°C kéo dài hơn 3 ngày mà không giảm.
• Phát ban đỏ lan rộng kèm theo sưng, mưng mủ hoặc chảy dịch.
• Trẻ gặp khó khăn khi thở, da tím tái hoặc có dấu hiệu mất nước (khô môi, ít đi tiểu).
• Xuất hiện triệu chứng bất thường như co giật, li bì, hôn mê.

Chăm sóc và theo dõi kỹ càng sẽ giúp đảm bảo an toàn cho trẻ trong quá trình mắc bệnh.

Cha mẹ cần tập trung kiểm soát triệu chứng sốt phát ban ở trẻ

Đối với sốt phát ban ở người lớn

Mặc dù sốt phát ban phổ biến hơn ở trẻ em, người lớn vẫn có thể mắc phải và phải đối mặt với triệu chứng khó chịu. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Cách chăm sóc người lớn tại nhà:

• Hạ sốt bằng thuốc (paracetamol) hoặc khăn ấm theo chỉ định bác sĩ.
• Nghỉ ngơi đầy đủ và tránh làm việc quá sức.
• Tắm nước ấm để giảm ngứa, giữ vệ sinh cá nhân.
• Uống đủ nước và điện giải để tránh mất nước.
• Ăn thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất để tăng cường sức đề kháng.
• Hạn chế tiếp xúc với người khác để ngừa lây nhiễm.

Khi nào cần gặp bác sĩ:

• Sốt cao trên 39°C kéo dài hơn 3 ngày.
• Phát ban không biến mất, lan rộng.
• Khó thở, tức ngực, mệt mỏi quá mức.
• Buồn nôn, ngủ li bì, mất ý thức.

Chăm sóc đúng cách sẽ giúp người bệnh nhanh hồi phục và ngăn ngừa biến chứng.

Hạ sốt bằng paracetamol theo chỉ định của bác sĩ

Sốt phát ban thường gây sốt cao, đau đầu và mệt mỏi, làm suy giảm sức đề kháng của cơ thể. Để giảm bớt các triệu chứng khó chịu này, paracetamol là lựa chọn phổ biến và an toàn giúp hạ sốt và giảm đau hiệu quả.

Tuy nhiên, người bệnh cần tuân theo chỉ định của bác sĩ để sử dụng paracetamol đúng liều lượng. Việc sử dụng quá liều có thể gây ra các tác dụng phụ nguy hiểm, đặc biệt là tổn thương gan. Ngoài ra, không nên tự ý kết hợp paracetamol với các loại thuốc khác mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ, để tránh nguy cơ tương tác thuốc không mong muốn.

Khi sử dụng paracetamol, người bệnh cũng nên chú ý đến tình trạng sức khỏe tổng thể, đặc biệt là nếu có các vấn đề về gan hoặc thận. Việc theo dõi và tuân thủ đúng liều lượng giúp đảm bảo hiệu quả điều trị và hạn chế tối đa rủi ro.

5. Phương pháp điều trị sốt phát ban

Ngoài việc sử dụng thuốc hạ sốt như paracetamol, người bệnh cần nghỉ ngơi đầy đủ, uống nhiều nước và bổ sung dinh dưỡng hợp lý để tăng cường sức đề kháng, giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng. Việc duy trì chế độ dinh dưỡng giàu vitamin và khoáng chất, đặc biệt là vitamin C và kẽm, sẽ hỗ trợ quá trình chữa lành và nâng cao khả năng chống lại vi khuẩn, virus.

Về mặt chẩn đoán, sốt phát ban thường được xác định thông qua các xét nghiệm máu, giúp phát hiện vi khuẩn hoặc virus gây bệnh. Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm có thể mất thời gian, và để đảm bảo điều trị hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định điều trị sớm bằng kháng sinh hoặc thuốc kháng virus, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Điều này giúp kiểm soát bệnh nhanh chóng và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

Nếu bạn gặp phải bất kỳ triệu chứng sốt phát ban nào, đừng chần chừ mà hãy đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc tư vấn và điều trị sớm sẽ giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng và giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm. [1] [2]

Sốt phát ban thường được điều trị bằng thuốc kháng sinh

Hy vọng rằng qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn rõ ràng hơn về sốt phát ban, từ các dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân gây bệnh cho đến phương pháp điều trị hiệu quả. Sốt phát ban, mặc dù thường gặp và có thể tự khỏi, nhưng nếu không được chăm sóc và điều trị kịp thời, có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm.

Vì vậy, hãy luôn chủ động bảo vệ sức khỏe của mình bằng cách duy trì lối sống lành mạnh, tăng cường sức đề kháng, và thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh tật, như rửa tay thường xuyên, giữ gìn vệ sinh cá nhân và tránh tiếp xúc với người mắc bệnh. Việc nhận thức đúng đắn về bệnh cũng giúp bạn có thể phát hiện sớm và xử lý đúng cách khi gặp phải các triệu chứng.

Powered by Froala Editor